Platform Persoonsgerichte Zorg en Preventie (PPZP) gaat het verschil maken in de spreekkamer. Hoe?
Door voor zorgverleners in de zorg voor mensen met chronische aandoeningen, met de inzet van moderne informatie- en AI-technologie, de kwaliteit van zorg zoals beschreven in standaarden en richtlijnen, te vertalen naar casus-specifieke en beroepsgerichte handelingsadviezen en een passend ondersteuningsaanbod (tools).
PPZP is een initiatief van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) en Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) en een groeiend netwerk van geïnteresseerde partijen. De organisaties delen de mening dat standaarden en richtlijnen belangrijk zijn voor consensus over kwaliteit van zorg maar constateren tegelijkertijd dat ze een papieren werkelijkheid creëren die ver afstaat van de praktijk in de spreekkamer. PPZP moet daar verandering in brengen. Onder het motto: Haal het beste uit elk zorgmoment.
PPZP Startconferentie – Haal het beste uit elk zorgmoment
In de zomer van 2021 organiseerden NDF en PON de PPZP Startconferentie waarbij tal van partijen interesse toonden in PPZP als oplossingsrichting voor een gemeenschappelijk ervaren problematiek en de gevoelde urgentie om daar iets aan te doen. De problematiek kan worden samengevat met één woord: gap. De gap tussen de stand van de wetenschap en de praktijk in de spreekkamer; de gap tussen ons denken over persoonsgerichte zorg en preventie en de implementatie daarvan; de gap tussen aandoeningsspecifieke zorgstandaarden en de realiteit waar zorgverleners mee te maken hebben; de gap tussen zorgverlening/-stelsel en grote groepen in de samenleving die wellicht bij uitstek gebaat zijn bij persoonsgerichte zorg en preventie. Zie ook eerdere berichtgeving.
Tijdens deze eerste conferentie werden partijen uitgenodigd om mee te denken over PPZP als concept en beweging. Daaraan werd ruim gehoor gegeven, wat in de maanden daarop leidde tot veel verkennende gesprekken en uiteindelijk een werkconferentie begin december 20.
PPZP Werkconferentie – Samenwerking en organisatie
Tijdens deze conferentie stond PPZP als beweging centraal. Onder leiding van journalist Dana Ploeger werd nagedacht over vragen als: hoe kunnen we ons zo organiseren dat er samenwerking ontstaat, er een gemeenschappelijke perspectief komt en er voortgang wordt geboekt? Partijen die aanschoven bij de online bijeenkomst waren onder andere AQUA, Cardiometabool zorgnetwerk, DiHAG, DVN, NHG, NVvPO, InEen, Kennisinstituut Federatie Medisch Specialisten en Platform Personalised Health.
Ter inspiratie waren enkele sprekers uitgenodigd om hun ervaringen met platform-initiatieven en persoonsgerichte zorg te delen. Ton Drenthen van het NHG vertelde over het succes van Thuisarts als het gaat om gezamenlijke besluitvorming in de spreekkamer. Titia Speelman gaf een presentatie over InEen dat zich al jaren richt op het faciliteren van geïntegreerde persoonsgerichte zorg in de spreekkamer. Karin Kaasjager, internist in het UMC Utrecht, vertelde over het Cardiometabool Zorgnetwerk, een goed voorbeeld van netwerkzorg. Zie verslag daarvan onderaan dit artikel.
Hoe kunnen we ons zo organiseren dat er samenwerking ontstaat, er een gemeenschappelijke perspectief komt en er voortgang wordt geboekt? Enkele bevindingen uit de discussie.
Gebrek aan implementatiekracht
De deelnemers delen de zorg over gebrek aan implementatie, het uitblijven van echte veranderingen in de zorg. De ideeën zijn er, aan wetenschappelijke onderbouwing geen gebrek, aan visiedocumenten en beleidsnotities al helemaal niet – maar in de spreekkamer verandert er bar weinig. Dat impliceert dat we met elkaar de persoonsgerichte zorg die we patiënten beloven niet waarmaken.
Men constateert dat dat voor een deel te maken heeft met bestaande, weinig flexibele structuren. Die frustreren de omzetting van nieuw denken in nieuw handelen. In dat verband wordt ook genoemd de beperkte (financiële) ruimte voor innovatie. Daarbij wordt ook gekeken naar de overheid. VWS wil van alles maar over implementatie wordt eigenlijk zelden gesproken, met als argument: implementatie is aan het veld. Veel deelnemers kennen de frustratie van een relevant project met goede resultaten dat nooit verder komt dan bijvoorbeeld een pilotfase, veelal inderdaad omdat oude structuren geen raad weten met duurzame ontwikkeling en opschaling van succesvolle initiatieven en innovaties.
Brede beweging
De deelnemers stellen dat het veld over het algemeen veel initiatief toont en veel beleid faciliteert. Logischerwijs ligt daarbij de focus op de inhoud en innovatie van de zorg. PPZP is wat dat betreft een sprekend voorbeeld: partijen die elkaar opzoeken en ruiterlijk constateren dat je met nog meer beleid en nog meer richtlijnen en standaarden geen deuk in een pak boter slaat; die samen concluderen dat het in de spreekkamer moet gebeuren en dat zorgverleners daarbij ondersteuning nodig hebben – niet hoog over maar concreet, casus- beroeps- en handelingsgericht, met praktisch ondersteuningsaanbod.
Om wel een deuk in een pak boter te kunnen slaan, zo werd letterlijk gezegd, kan de beweging die PPZP omarmt en verder wil brengen niet bestaan uit alleen maar zorginhoudelijke partijen. Het gaat om een structurele innovatie, alle stakeholders zijn nodig. Ook VWS als zorgarchitect, ook de zorgverzekeraars als ‘hoeders van kwaliteit’, ook een ZIN dat niet is opgericht om een databank van standaarden en richtlijnen te zijn.
Vertrekpunt
Deelnemers vinden het mooi om te zien dat door het netwerk dat rondom PPZP ontstaat, initiatieven met interessante raakvlakken elkaar nu ontdekken. De presentaties van Thuisarts, InEen en Cardiometabool Netwerk laten dat concreet zien. Ook NHGdoc en Artsportaal werden genoemd. Groot enthousiasme was er voor het project van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten gericht op methodiekontwikkeling geïntegreerd richtlijngebruik bij multimorbiditeit. Met de nadruk op geïntegreerd én gebruik!
De deelnemers concludeerden dan ook dat PPZP niet vanaf nul moet gaan schetsen en ontwikkelen maar er beter voor kan kiezen om te beginnen met voorsprong, bijvoorbeeld door de doorontwikkeling van cardiometabool.nl als vertrekpunt te nemen en initiatieven daaromheen te verbinden. Cardiometabool.nl is een website die zorgverleners ondersteunt bij een integrale benadering van cardiometabole risicofactoren en comorbiditeit.
Routepunten
PPZP beoogt uiteindelijk een platform te zijn voor alle zorgverleners in de zorg voor alle mensen met chronische aandoeningen. Deelnemers zijn het erover eens dat dat alleen maar stap voor stap kan. Op basis van slimme en relevante keuzes: routepunten.
Een routepunt kan zijn om PPZP een basis te geven door te beginnen met enkele veel en veel in combinatie voorkomende ziektebeelden, zoals diabetes type 2, CVR en obesitas. De integratie van de standaarden en richtlijnen rondom deze ziektebeelden, al gauw meer dan 10 per gemiddelde patiënt, in casus-specifieke en handelingsgerichte adviezen lijkt relatief ‘eenvoudig’ omdat deze bronnen veel overlap vertonen.
Een ander routepunt zou kunnen zijn om PPZP allereerst in te richten ter ondersteuning van een specifieke beroepsgroep. Daarbij werd al snel de praktijkondersteuner genoemd. Deze beroepsgroep doet het leeuwendeel van de consulten met mensen met een chronische aandoening. Alleen al voor de doelgroep mensen met diabetes type 2 gaat het om zo’n 4miljoen consulten per jaar. Het is een illusie te denken dat deze beroepsgroep per individuele patiënt een x-aantal standaarden en richtlijnen op maat weet te blenden en persoonsgericht toe te passen. Als PPZP door ondersteuning van deze beroepsgroep het verschil kan maken in de spreekkamer zal dat een immense impact hebben.
Vervolg
Hoogleraar Philip van der Wees, voorzitter van de NDF Commissie Zorgstandaarden en richtlijnen, rondde goed gestemd en hoopvol af. “Ik zie ontwikkelingen en initiatieven bij elkaar komen, ik ervaar draagvlak en ik heb het gevoel dat er een plan aan het ontstaan is. We gaan dat de komende tijd verder laten uitkristalliseren, vanzelfsprekend in gesprek met jullie als partners in deze ontwikkeling. En ondertussen zullen we de boer opgaan om deze beweging en onze ideeën onder de aandacht te brengen bij relevante spelers en stakeholders.”
“Als man van standaarden en richtlijnen zeg ik: de vertaalslag naar de praktijk van de spreekkamer die PPZP ambieert is broodnodig. Ik zou zelfs durven zeggen: zowel de zorgverlener als de patiënt hebben er recht op.”
Hieronder verslagen van de presentaties van Thuisarts, InEen en Cardiometabool Netwerk.
Thuisarts.nl
Bijna 10 jaar geleden nam het NHG het initiatief voor een online platform met betrouwbare, onafhankelijke en toegankelijke informatie over gezondheid en ziekte voor iedereen. Inmiddels is Thuisarts.nl gevuld met 1400 teksten over 585 onderwerpen; 60% eerstelijns informatie, 30% tweedelijns en 10% GGZ. Elke maand wordt de site 6 miljoen keer bezocht, waarvan in 70% van de gevallen voordat er contact is met zorgverlener. De maatschappelijke impact is groot: door thuisarts.nl is er 12% minder huisartscontact.
De uitdagingen die Drenthen ziet voor zijn platform zijn onder andere om persoonsgerichter te informeren en meer praktisch te ondersteunen ten behoeve van gezamenlijke besluitvorming. Uit de bespreking kwam naar voren dat Thuisarts en PPZP twee sporen zijn, de één gericht op de zorgconsument en de ander op de zorgverlener, die prachtig samenkomen in de spreekkamer.
InEen
InEen ondersteunt gezondheidscentra, zorggroepen, huisartsenposten en regionale ondersteuningsstructuren (ROS’en) door het ontwikkelen en helpen implementeren van zorgconcepten, het maken van samenwerkingsafspraken op landelijk niveau, het organiseren van de benodigde randvoorwaarden – zoals personeelszaken, kwaliteitsbeleid en ICT – én het regelen van de juiste financiering.
Titia Speelman, Programmamanager Kwaliteit: ‘In 2019 zijn we aan de slag gegaan met het idee om bestaande losse zorgprogramma’s samen te brengen in geïntegreerde zorgpaden. Doel is om zorg persoonsgerichter te maken en in te spelen op de realiteit van de spreekkamer waar, als het gaat over mensen met chronische aandoeningen, multimorbiditeit eerder regel dan uitzondering is. De focus ligt op patiënten die aandoeningen hebben uit het cardiometabole cluster (DM, CVR) en een aandoening uit het pulmonale cluster (astma of COPD). Dit willen we uitbreiden met andere (laag complexe) chronische aandoeningen.’
Volgens Speelman willen zorggroepen echt aan de slag met geïntegreerde persoonsgerichte zorg. Tijdens de bespreking bleek eens te meer dat juist de uiteindelijk belangrijkste stap, namelijk om de beoogde kwaliteit in de spreekkamer te krijgen, een lastige blijft. Vooral ook door de mate van abstractie van stadaarden, richtlijnen en ook programma’s, die niet concreet aansluit bij de situatie waarin zorg verleend wordt.
Cardiometabool Zorgnetwerk
Een concreet voorbeeld van integratie van zorg is het Cardiometabool Zorgnetwerk: de juiste zorg op de juiste plek met behandeling op maat.
Internist Karin Kaasjager ziet netwerkgeneeskunde als de weg om de zorg persoonsgerichter te maken vanuit een transmuraal multidisciplinair team. Zorg over lijnen heen, rondom de patiënt en zo mogelijk dicht bij huis. “Cardiometabole aandoeningen, zoals (een hoog risico op) hart- en vaatziekten, diabetes, chronische nierschade en obesitas komen vaak gezamenlijk voor en hebben gemeenschappelijke risicofactoren. Dit resulteert in dikwijls complexe gefragmenteerde zorg, gebaseerd op veel verschillende richtlijnen en zorgstandaarden. Waarbij de zorgverleners vaak door de bomen het bos niet meer zien, laat staan de patiënt. Dit gaat ten koste van individualisatie en leidt onder meer tot onnodig medicatiegebruik. Door het omarmen van technologische innovaties zal steeds meer zorg op afstand geleverd kunnen worden. De huisarts borgt integrale, persoonsgerichte medische aanpak en de specialist krijgt een meer superviserende rol bij complexe medische problematiek.”
Binnen het Cardiometabool Zorgnetwerk werken zorgverleners casusgericht samen. De patiënt staat centraal, richtlijnen worden samenhangend en persoonsgericht geïnterpreteerd, er worden opties benoemd voor het gesprek met de patiënt. Volgens Kaasjager snijdt het mes aan veel kanten: “We ontschotten de zorg, leren veel van elkaar en patiënten blijven langer bij de huisarts en ervaren betere kwaliteit van zorg.”
Cardiometabool Zorgnetwerk maakt gebruik van een teleconsulting platform waarmee de huisarts, samen met de patiënt, ondersteund wordt in de integrale benadering van cardiometabole risicofactoren en co-morbiditeit. Tevens kan er gebruik worden gemaakt van de cardiometabole webtool waarbij de verschillende richtlijnen zijn geïntegreerd. Deze tool helpt zorgverleners bij het opstellen van dit integraal en geïndividualiseerd behandeladvies. Eigenlijk helemaal in de geest van PPZP.
Kaasjager: “De webtool kan gebruikt worden in de spreekkamer, bij jaarcontroles of als onderwijstool. Je kunt het zien als een gecombineerde LTA (landelijke transmurale richtlijn) .” Om er meteen aan toe te voegen: “De webtool verdient een continue aanpassing om voor de praktijk steeds up to date te zijn. Zo is er over leefstijlondersteuning de laatste tijd veel nieuws. Als PPZP hier iets van kan leren en kan bijdragen dan is het wel dat zo’n hoog technologisch platform alleen maar kan lukken met een structurele aanpak, breed draagvlak onder alle stakeholders en een duurzame financiële onderbouwing.”