Hypoglykemie

Bij mensen die worden behandeld met insuline of sulfonylureumderivaten bestaat het risico op hypoglykemie. Hypoglykemie is het dalen van de bloedglucose tot onder 3,5 mmol/l, wat kan leiden tot klachten en verschijnselen zoals trillen, zweten, hartkloppingen, geeuwen en bewusteloosheid. De symptomen van hypoglykemie dragen negatief bij aan de kwaliteit van leven. 

Oorzaken

Het krijgen van hypoglykemie of kortweg een hypo kan verschillende oorzaken hebben, zoals te laat eten, het overslaan van een maaltijd, te weinig koolhydraten eten of drinken zonder aanpassing van de medicatie, extra beweging, het gebruik van alcohol, het gebruik van een te hoge dosis bloedglucoseverlagende medicatie of als onderdeel van het dumping syndroom na een bariatrische operatie. (Het advies bij bariatrische chirurgie wijkt af van het hier besproken advies).

Tijdens een hypo is het belangrijk om de bloedglucosespiegel zo snel mogelijk weer te doen stijgen. Dit kan het snelste door het eten of drinken van glucose. Voor volwassenen wordt tussen de 16 en 20 gram glucose aanbevolen om de bloedglucosespiegel onder de 3,5 mmol voldoende te doen stijgen [13]. Voor kinderen gelden afwijkende hoeveelheden glucose.

In de bijlage hieronder staat een overzicht met geschikte voedingsmiddelen. De precieze hoeveelheid die nodig is om de glucosewaarde in het bloed voldoende te doen stijgen kan per persoon verschillen. Wanneer er na 15-20 minuten geen verbetering in glucosewaarden te zien is, kan er nogmaals een hoeveelheid glucose worden genomen. Ook na een hypo is het belangrijk de glucosewaarden te blijven monitoren. Soms kunnen de symptomen na enige tijd afnemen, ook al blijft de bloedglucose laag [488].

Andere koolhydraten kunnen ook worden gebruikt om de bloedglucosespiegel te herstellen, maar werken minder snel of minder goed dan glucose. Er is onvoldoende bewijs om een bepaalde hoeveelheid van andere koolhydraten aan te kunnen bevelen [29]. Ook is er geen bewijs dat eiwitten of vetten in een maaltijd hypoglykemie kunnen voorkomen [29].

Ook als hypoglykemie vlak voor de maaltijd ontstaat, is het aan te raden te behandelen zoals hiervoor beschreven is. Nadat na 15-20 minuten gebleken is dat de bloedglucose goed is, kan de normale insulinedosering en de geplande maaltijd gebruikt worden.

Hypoglykemie en medicatie

Omdat de bloedglucose verlagende werking bij het gebruik van sulfonylureumderivaten en langwerkende insuline lang kan aanhouden, is langdurige controle en zo nodig een grotere hoeveelheid glucose nodig om de bloedglucosespiegel op het goede niveau te krijgen en te houden.

Hypoglykemie en alcohol

Alcohol heeft een bloedglucose verlagend effect en kan tot een hypo leiden. Individuele monitoring is erg belangrijk. Als alcohol later op de avond wordt genuttigd, is het bloedglucose verlagende effect voor het slapen gaan nog niet altijd zichtbaar. Later in de nacht kan echter wel een hypo optreden. Adviseer daarom om voor het slapen gaan de bloedglucosewaarden te controleren en extra koolhydraten te gebruiken als de bloedglucose te laag is (deze grenswaarde moet per persoon bepaald worden) of als tijdens de consumptie van alcohol geen extra koolhydraten zijn ingenomen.

Het streven is om de bloedglucosespiegel onder normale omstandigheden te laten variëren tussen de 4 mmol/l en 8 mmol/l. Als de bloedglucosespiegel onder de 3,5 mmol/l komt, is er sprake van een hypoglykemie. Het is dan zaak om de bloedglucosespiegel zo snel mogelijk weer te verhogen tot boven de 4mmol/l door het consumeren van (producten met) glucose/koolhydraten

Hoeveelheid glucose
De hoeveelheid koolhydraten die nodig is om de juiste stijging van de bloedglucose te verkrijgen, is per persoon verschillend. Als uitgangsadvies kan 0,3-0,5 gram glucose per kg lichaamsgewicht, met een maximum van 20 gram, gehanteerd worden. Voor volwassenen kan uitgegaan worden van 20 gram. Op basis van ervaring in de praktijk kan deze hoeveelheid bijgesteld worden naar een persoonlijk advies. Bij het gebruik van een insulinepomp/closeloop is meestal minder dan 20 gram glucose nodig.

Let op: bij het gebruik van sulfonylureumderivaten, kortwerkende insuline of een veel te hoge dosis langwerkende insuline kan de daling van de bloedglucosespiegel lang aanhouden.

Producten
In de acute fase kunnen de volgende producten worden gebruikt, in volgorde van afnemende voorkeur op basis van de glykemische index:
Glucose
High energy sportdrank
Limonadesiroop met zo hoog mogelijk glucosegehalte
Frisdrank met (ongeveer 10%) suiker, zoals cola, sinas, cassis
Kristalsuiker (suikerklontjes) opgelost in water
Frisdrank of limonadesiroop die veel fructose bevat
Vruchtensap
Producten die ook eiwit/vet/vezels/fructose bevatten zoals fruit, melk, koek en rozijnen.

Tabel IV Overzicht producten en dranken ie ongeveer 20 gram glucose bevatten

De samenstelling van limonadesiropen en (vruchten)dranken kan wijzigen doordat bijvoorbeeld glucose (gedeeltelijk) vervangen wordt door het goedkopere fructose of zoetstof, waardoor de hoeveelheid glucose/koolhydraten (veel) lager is dan verwacht. Adviseer regelmatig de voedingswaardewijzer op het etiket te bekijken.

Tips

• Controleer 15-20 minuten na de inname van de geadviseerde hoeveelheid koolhydraten de bloedglucose opnieuw. Is deze onvoldoende gestegen, herhaal dan de procedure.
• Is de bloedglucose voldoende gestegen en duurt het nog meer dan twee uur voordat de volgende maaltijd gebruikt wordt? Adviseer dan, om recidief te voorkomen, een snee brood met hartig beleg of een stuk fruit te eten of een ander product dat ongeveer 15 gram koolhydraten bevat.
• Adviseer glucosetabletten of glucosegel in de handtas/sporttas/zak/naast het bed/auto/op school/op het werk te hebben. Blikjes frisdrank (met suiker), limonade op basis van glucose of minipakjes sap van 200 ml bevatten ongeveer 20 gram koolhydraten, net als 125 ml high energysportdrank (hersluitbare fles). Deze kunnen handig zijn voor onderweg.
• Bespreek ook de consequenties van het gebruik van te veel koolhydraten bij een hypoglykemie.