Uitgangsvraag
Wat is het effect van thee bij het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Thee (zonder suiker) past in een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes en vormt samen met koffie en water de beste dorstlessers.
- Adviseer om suikerhoudende dranken te vervangen door water, thee of gefilterde koffie (R).
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Thee en het risico op diabetes
Thee is er in vele soorten, bijvoorbeeld zwarte thee, groene thee en kruidenthee. In groene en zwarte thee zitten veel flavonoïden, die een gunstig effect op de gezondheid hebben. Recente systematische reviews laten zien dat mensen die meer dan vier koppen groene of zwarte thee per dag drinken, 16 tot 20% lager risico hebben op diabetes type 2 [375-378].
Thee en de behandeling van diabetes
Een meta-analyse die studies bij mensen met diabetes analyseerde, concludeerde dat er geen effect van thee is op glykemische uitkomsten en het lipidenprofiel [379]. Wel zorgde thee, bij interventies langer dan 8 weken, voor een daling in buikomtrek en lijkt er een gunstig effect te zijn op de nuchtere insulineconcentratie [379]. Een andere meta-analyse laat wel een gunstig effect zien op de bloedglucosespiegel, maar alleen voor groene thee [372].
Over het effect van thee op complicaties bij diabetes is minder bekend. Er zijn aanwijzingen dat mensen met diabetes die veel groene thee drinken, een lager risico hebben op retinopathie [172] maar er is meer onderzoek nodig om deze uitkomsten te bevestigen.
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2015 | Bij de afleiding van de Richtlijnen goede voeding stelt de commissie effecten en verbanden met een grote bewijskracht centraal. Dit geldt voor de volgende verbanden: - het gebruik van vijf koppen zwarte thee per dag of drie koppen groene thee per dag verlaagt de systolische bloeddruk met 2 mmg Hg. - het gebruik van drie koppen groene thee per dag verlaagt het LDL-cholesterol met 0,05 mmol/l. - het gebruik van drie koppen zwarte en groene thee per dag hangt samen met een ongeveer 10% lager risico op beroerte - het gebruik van tenminste vier koppen zwarte en groene thee per dag hangt samen met een 15% lager risico op diabetes mellitus type 2. Het is onwaarschijnlijk dat er een effect is van/verband is tussen: - zwarte en groene thee en het risico op borstkanker en darmkanker - groene thee en het risico op darmkanker. |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
In epidemiologisch onderzoek is matig bewijs voor een relatie tussen groene en zwarte thee en een lager risico op hart- en vaatziekten. Er is geen onderzoek gedaan bij mensen met diabetes en er is geen bewijs voor een effect van de consumptie van thee op klinische eindpunten zoals hart- en vaatziekten. |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
- |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
- |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
- |
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
- |
Resultaten literatuur
Thee en het risico op diabetes
- De systematische review van Ferreira (2016) [377] verwijst naar een studie van Jing (2009) [378] waarin naar voren komt dat mensen die meer dan 4 koppen thee per dag drinken een 20% lager risico hebben op diabetes dan mensen die minder of geen thee dronken (RR: 0,8; 95%CI: 0,7 tot 0,93). In het algemeen was er geen verband tussen theeconsumptie en diabetes type 2 (RR: 0,96; 95%CI: 0,92 tot 1,01) [378].
- De umbrella-review van Fardet (2014) geeft aan dat een hoge theeconsumptie het risico op diabetes type 2 met 16% kan verlagen [375].
- De meta-analyse van Yang (2014) laat een invers verband tussen theeconsumptie en diabetes type 2-risico zien, Een toename van 2 kopjes/dag bleek geassocieerd te zijn met een 4,6% (95%CI: 0,9 tot 8,1) lager risico op diabetes type 2. Op basis van de dosis-respons meta-analyse waren de voorspelde relatieve risico's van diabetes voor 0, 1, 2, 3, 4, 5 en 6 koppen thee per dag respectievelijk 1,00 (referentie), 0,97 (95%CI: 0,94 tot 1,01), 0,95 (95%CI: 0,92 tot 0,98), 0,93 (95%CI: 0,88 tot 0,98), 0,90 (95%CI: 0,85 tot 0,96), 0,88 (95%CI: 0,83 tot 0,93) en 0,85 (95%CI: 0,80 tot 0,91) [376].
Thee en de behandeling van diabetes
- De meta-analyse van Kondo (2018) laat zien dat groene thee een positief effect heeft op de bloedglucosespiegel (−2,10 mg/dl; 95%CI, −3,93 tot −0,27 mg/dl [-0,1 mmol/mol; 95%CI: -0,2 tot 0]; p = 0,02) bij mensen met en zonder diabetes type 2. Voor zwarte thee was het effect niet significant (-3,56mg/dl; 95%CI: -8,80 tot 1,68 [-0,2 mmol/mol; 95%CI: -0,5 tot 0,1]) [372].
- De review van Dow (2018) geeft aan dat Chinese groene thee geassocieerd is met een lager risico op retinopathie in vrouwen, maar niet in mannen met diabetes type 1 of 2 (OR 0,32; 95%CI: 0,13 tot 0,75 voor vrouwen en OR 0,79; 95%CI: 0,30 tot 2,06 voor mannen) [172].
- De meta-analyse van Li (2016) laat zien dat het drinken van thee de nuchtere insulinewaarden kan verlagen bij mensen met diabetes type 2 (-1,30 U/l, 95%CI: 0,36 tot 2,24), maar dat er geen effect was op HOMA-IR (0,38; 95%CI: −0,18 tot 0,95), nuchtere glucose (−0,05 mmol/L; 95%CI: −0,51 tot 0,40), LDL-cholesterol (0,07 mmol/L; 95%CI: −0,15 tot 0,29), HDL-cholesterol (0,01 mmol/L; 95%CI: −0,08 tot 0,09), BMI (−0,15 kg/m2; 95%CI: −0,50 tot 0,21), systolische bloeddruk (0,35 mmHg; 95%CI: −3,54 tot 4,24), diastolische bloeddruk (−1,02 mmHg; 95%CI: −3,53 tot 1,48), triglyceriden (−0,11 mmol/L; 95%CI: −0,28 tot 0,05) en totaal nuchter cholesterol (−0,05 mmol/L; 95%CI: −0,20 tot 0,11 [379].
