Uitgangsvraag
Wat is het effect van fruit bij het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Fruit past in een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes.
- Door te variëren in het soort fruit, krijgt de persoon met diabetes voldoende vitamines en mineralen binnen (R)
- Adviseer 2 stuks fruit per dag te gebruiken om voldoende vitamines en mineralen binnen te krijgen (R).
Aanvullende vragen - update 2023
Is er een verband tussen een hoge fruitinname en het risico op het krijgen van diabetes type 2?
In de NDF voedingsrichtlijn 2020 werd de meta-analyse van Schwingshackl (2017) ook meegenomen[14]. In dit artikel werd het verband tussen allerlei voedingsmiddelen en het risico op diabetes onderzocht. Het onderzoek van Schwingshackl beschreef vijftien studies met in totaal 70.968 mensen die diabetes type 2 kregen. De onderzoekers vergeleken vervolgens mensen met een hoge fruitinname met mensen met een lage fruitinname. De totale inname varieerde van 10 tot 618 g/dag [14].
Niet significant
Er werd een borderline inverse associatie waargenomen (RR: 0,96; 95% BI 0,93-1,00, I2 = 29%). Dit betekent dat de mensen met een hoge fruitinname een lager risico hadden op diabetes, maar dat dit verband niet statistisch significant was. Elke extra dagelijkse 100 g fruit liet een 2% daling in het risico op diabetes zien (RR: 0,98; 95% BI 0,97-1,00, I2 = 21%, n = 13 studies), maar alleen in onderzoeken met een follow-up op van meer dan 10 jaar en met deelnemers jonger dan 50 jaar. De onderzoekers geven hierbij aan dat het verband tussen risico en fruitinname mogelijk niet lineair is, maar dat er een optimale fruitinname lijkt te zijn. Bij mensen die meer dan 200 tot 300 g fruit per dag aten, is er geen voordeel meer te zien bij het verhogen van de inname [14].
Niet lineair
Sinds 2020 zijn er een paar nieuwe artikelen verschenen over dit onderwerp. Uit deze onderzoeken blijkt ook het verband niet lineair is. In de meta-analyse van Halvorsen laten 20 studies gemiddeld het laagste risico zien voor mensen die 100–500 gram fruit per dag eten [79]. Het blijkt wel nog uit te maken wat voor fruit er wordt gegeten. Zo blijkt een hoge inname van Cantaloupe-meloenen minder gunstig te zijn, terwijl druiven, blauwe bessen en pruimen gunstig blijken [79].
Is er een maximale hoeveelheid fruit die mensen met diabetes per dag zouden mogen eten?
Er is geen onderzoek gevonden waarin werd onderzocht wat de maximale hoeveelheid fruit zou zijn voor mensen met diabetes. Er is daarom geen aanleiding om af te wijken van de aanbevelingen die in de NDF voedingsrichtlijn 2020 staan beschreven.
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Fruit en het risico op diabetes
Over het algemeen worden voedingspatronen met veel fruit (>2 stuks per dag) in verband gebracht met een lager risico op diabetes type 2 [288]. Ook meta-analyses die verbanden tussen fruit en diabetes onderzochten brengen fruitconsumptie in verband met een lager risico [91, 289, 290]. Er zijn wel aanwijzingen dat niet alle soorten fruit hetzelfde effect hebben. Zo wordt er wel een lager risico gerapporteerd voor bessen [291], appels en peren [292], maar niet voor citrusvruchten [293].
Studies naar vruchtensappen geven aan dat gezoete vruchtensap in verband wordt gebracht met een hoger risico op diabetes [294]. Ongezoet vruchtensap laat een neutrale associatie zien met het risico op diabetes type 2 [79, 294]. Wel is bekend dat fruit in de vorm van sap of moes minder verzadigt dan dezelfde hoeveelheid fruit in vaste vorm [295].
Fruit en de behandeling van diabetes
Verschillende studies hebben het effect van fruit op de bloedglucosespiegel bij mensen met diabetes onderzocht. Een studie naar alle soorten fruit samen geeft aan dat er een kleine verbetering in HbA1c werd gevonden, maar dat er geen verband lijkt te zijn tussen fruitconsumptie en de nuchtere bloedglucosespiegel of insulineconcentratie bij mensen met of zonder diabetes [72, 296]. Wel beschermt de consumptie van fruit mogelijk tegen retinopathie, omdat het risico daarop lager ligt bij mensen die iedere dag twee stuks fruit eten [172].
Voor losse fruitsoorten, zoals blauwe bessen, cranberries, granaatappels of drakenfruit zijn de resultaten onduidelijk [279-299]. Ongezoet vruchtensap lijkt in ieder geval geen effect te hebben op de nuchtere bloedglucosespiegel of het HbA1c bij mensen met en zonder diabetes [300].
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2015 | Het gebruik van ongeveer 300 gram fruit per dag hangt samen met een 10% lager risico op diabetes mellitus type 2 ten opzichte van ongeveer 50 gram per dag |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
Het is bewezen dat een voedingspatroon rijk aan (onder andere) fruit is geassocieerd met een relatief lage kans op diabetes type 2 en een relatief gunstig risicoprofiel bij mensen met diabetes type 2. |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
Mensen met diabetes moeten worden aangemoedigd om voldoende vezel binnen te krijgen, door onder andere te zorgen voor voldoende fruitinname. Vers fruit maakt deel uit van een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes. |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
Het wordt aangeraden om veel producten te eten met een lage glykemische index, zoals fruit. Het eten van fruit is geassocieerd met een lager HbA1c, lager risico op hart- en vaatziekten en een lagere bloeddruk. Er worden geen nadelen gevonden van het eten van fruit voor mensen met diabetes. |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
Een voedingspatroon met (onder andere) veel fruit kan het risico op diabetes verlagen. Mensen met diabetes wordt aangeraden om meer fruit te eten. |
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
Het eten van fruit past in een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes. |
Resultaten literatuur
Fruit en het risico op diabetes
- De umbrella-review van Neuenschwander (2019) geeft het verband tussen fruit en diabetes type 2 op basis van zes verschillende meta-analyses:
- De meta-analyse van Li (2014) geeft geen verband tussen het risico op diabetes type 2 en fruit en groenten (SHR: 0,96; 95%CI: 0,88 tot 1,05; lage kwaliteit bewijs) [679].
- De meta-analyse van Schwingshackl (2017) geeft geen verband met fruitconsumptie (SHR: 0,98; 95%CI: 0,97 tot 1,00; redelijke kwaliteit bewijs) [96].
- De meta-analyse van Guo (2016) geeft een lager risico voor bessen (SHR: 0,95; 95%CI: 0,91 tot 0,99; redelijke kwaliteit bewijs)[15].De meta-analyse van Jia (2016) geeft geen verband met citrusvruchten (SHR: 1,02; 95%CI: 0,96 tot 1,08; zeer lage kwaliteit bewijs) [291].
- De meta-analyse van Guo (2017) geeft een lager risico voor appels en peren(SHR: 0,97; 95%CI: 0,96 tot 0,98; lage kwaliteit bewijs) [292].
- De systematische review Fardet (2019) van geeft aan dat de consumptie van ongezoete fruitsap niet is geassocieerd met het risico op diabetes type 2. Gezoete vruchtendranken houden verband met een 28% hoger risico op diabetes type 2 [294].
- De meta-analyse van Jannasch (2017) geeft aan dat voedingspatronen met veel groenten, peulvruchten, fruit, kip en vis geassocieerd zijn met een lager risico op diabetes type 2 (RR 0,84; 955CIL 0,77 tot 0,91) [288]
- De meta-analyse van Wang (2016) geeft aan dat fruitinname geassocieerd is met een lager risico op diabetes type 2 (RR: 0,91; 95%CI: 0,87 tot 0,96), in een vergelijking tussen de hoogste en laagste fruitinname [91].
- De meta-analyse van Li (2015) geeft aan dat fruitinname geassocieerd is met een lager risico op diabetes type 2 (RR: 0,92; 95%CI: 0,86 tot 0,97). Een inname van 200 gram liet de sterkte risicodaling zien (13%) [289].
- De meta-analyse van Wu (2015) geeft aan dat twee porties fruit per dag een lager risico op diabetes type 2 laten zien dan fruit in andere hoeveelheden. Het Relatieve Risico op diabetes type 2 0,99; 95%CI: 0,97 tot 1,00 voor iedere portie fruit (0,95 (0,93-0,97), 0,91 (0,89-0,94), 0,88 (0,85-0,92), 0,92 (0,88-0,96) en 0,96 (0,92-1,01) voor 0,5, 1, 2, 3 en 4 porties fruit per dag [290].
- De meta-analyse van Imamura (2015) geeft aan dat de consumptie van vruchtensap niet geassocieerd is met het risico op diabetes type 2 (5%; 95%CI: -1 tot 11%; I2=58%) [79].
Fruit en de behandeling van diabetes
- De systematische review van Rocha (2019) onderzocht het effect van blauwe bessen en cranberries op de bloedglucosespiegel van mensen met diabetes type 2. Dagelijkse consumptie van cranberry-sap (240 ml) gedurende 12 weken en bosbessenextract of poedersuppletie (respectievelijk 9,1 tot 9,8 mg anthocyanines) gedurende 8 tot 12 weken toonden een gunstig effect op de nuchtere bloedglucosespiegel [297].
- De meta-analyse van Choo (2018) geeft aan dat fruit een gunstig effect heeft op het HbA1c (-0,19%; 95%CI: -0,35 tot -0,03 [-2,1 mmol/mol; 95%CI: -3,8 tot -0,3]), maar niet op de nuchtere bloedglucosespiegel (-0,04mmol/l; 95%CI: -0,19 tot 0,11) of insulineconcentratie (-0,81pmol/l; 95%CI: -4,58 tot 2,97) van mensen met en zonder diabetes [72].
- De systematische review van Dow (2018) geeft aan dat de consumptie van fruit mogelijk beschermt tegen de ontwikkeling van diabetische retinopathie. Een Japanse cohortstudie liet een 50% lager risico zien bij meer dan 172,3 gram fruit per dag in vergelijking met 53,2 gram per dag. Een cross-sectionele studie uit Amerika gaf ook aan dat fruit met een hoog flavonoïdegehalte geassocieerd was met een lager risico op retinopathie [172].
- De meta-analyse van Huang (2017) vond geen effect van granaatappels op de nuchtere bloedglucose (-0,6mg/dl; 95%CI: -2,79 tot 1,58 [0 mmol/mol; 95%CI: -0,2 tot 0,1]), HOMA-IR (-0,04; 95%C: -0,53 tot 0,46) of HbA1c (-0,11%; 95%CI: -0,39 tot 0,18 [-1,2 mmol/mol; 95%CI: -4,3 tot -2]) in mensen met en zonder diabetes type 2 [298].
- Uit de meta-analyse van Murphy (2017) komt naar voren dat vergeleken met de controlegroep 100% vruchtensap geen significant effect heeft op de nuchtere bloedglucose (-0,13 mmol/l; 95%CI: -0,28 tot 0,01); p = 0,07), nuchter bloedinsuline (-0,24 pmol/l; 95%CI: -3,54 tot 3,05; p = 0,89), HOMA-IR (-0,22; 95%CI: -0,50 tot 0,06; p = 0,13) of HbA1c (-0,001%; 95%CI: -0,38, 0,38 [0 mmol/mol; 95%CI: -4,2 tot 4,2]; p = 0,28). In de geanalyseerde studies deden zowel mensen met als zonder diabetes mee [300].
- De meta-analyse van Poolsup (2017) geeft aan dat drakenfruit geen effect heeft op de nuchtere bloedglucosespiegel van mensen met diabetes type 2 (-26,5mg/dl; 95%CI: -72,6 tot 19,6 [-1,5 mmol/mol; 95%CI: -4 tot 1,1]). In mensen met een hoog risico op diabetes (prediabetes) werd wel een effect gevonden (-15,1 mg/dl; 95%CI: -23,8 tot -6,5 [-0,8 mmol/mol; 95%CI: -1,3 tot -0,4]) [299].
