Uitgangsvraag
Wat is het effect van koffie bij het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Gefilterde koffie past in een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes en vormt samen met thee en water de beste dorstlessers.
- Adviseer om suikerhoudende dranken te vervangen door water, thee of gefilterde koffie (R).
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Koffie en het risico op diabetes
Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat het drinken van koffie geassocieerd is met een lager risico op diabetes type 2 [367-370]. Uit een recente meta-analyses van observationele studies blijkt dat ieder kopje koffie per dag het risico met 6% vermindert, maar meer dan 5 kopjes levert geen extra voordeel op [368, 371]. Het is niet duidelijk waar dit effect door komt. Mendeliaanse randomisatiestudies ondersteunen een causaal verband echter niet [204,371]. Er lijkt geen verschil te zijn tussen koffie met en zonder cafeïne [368].
Koffie en de behandeling van diabetes
Er zijn geen aanwijzingen dat koffiedrinken een effect heeft op HbA1c of insulinegevoeligheid bij mensen die diabetes hebben [372]. Een recente systematische review geeft aan dat cafeïne de bloedglucosespiegel kan verhogen, maar of dat ook geldt voor koffie (of andere cafeïnehoudende dranken) is onduidelijk [373].
Er zijn geen onderzoeken die kijken naar het effect van koffie op complicaties bij diabetes, maar het is wel bekend dat twee tot vier koppen koffie per dag geassocieerd is met een lager risico op hart- en vaatziekten in de algemene bevolking [374].
Uit onderzoek van de gezondheidsraad blijkt dat het gebruik van vijf tot zes koppen ongefilterde koffie per dag het LDL-cholesterol verhoogt met 0,30 mmol/l [374]. Dit komt waarschijnlijk door cafestol, een stof die in ongefilterde koffie aanwezig is, maar in gefilterde koffie niet. De stof verhoogt het LDL-cholesterol [374]. Gefilterde koffie is niet geassocieerd met een verandering in LDL-cholesterol [374].
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2015 | Effecten en verbanden met een grote bewijskracht zijn de volgende: - het gebruik van circa vijf tot zes koppen ongefilterde koffie verhoogt het LDL-cholesterol met 0,30 mmol/l - een gebruik van twee tot vier koppen koffie/dag hangt samen met een ongeveer 10% lager risico op coronaire hartziekten - een gebruik van twee tot vier koppen koffie/dag hangt samen met een ongeveer 10% lager risico op beroerte - het gebruik van vijf koppen koffie per dag hangt samen met een 30% lager risico op diabetes type 2. Het verband is vergelijkbaar voor koffie met cafeïne en decaf. Het is onwaarschijnlijk dat er een effect is van/verband is tussen: - het gebruik van gefilterde koffie op het LDL-cholesterol - het gebruik van koffie ten opzichte van decaf gedurende minstens een week op de systolische bloeddruk - het gebruik van koffie en het risico op borstkanker. |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
Er lijken geen redenen te bestaan om voor mensen met diabetes andere adviezen te hanteren dan voor de algemene populatie. |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
Verschillende studies laten een lager risico op diabetes type 2 zien bij het drinken van meer dan 1 kopje koffie per dag. Gemiddelde koffieconsumptie past daarom in een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes. |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
- |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
- |
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
- |
Resultaten literatuur
Koffie en het risico op diabetes
- De umbrella-review van Neuenschwander (2019) rapporteert een verband tussen koffie en het risico op diabetes type 2, op basis van de meta-analyses van Ding (2014) [685] en Carlström (2018) [368]. Koffie met cafeïne is geassocieerd met een lager risico op diabetes (SHR: 0,91; 95%CI: 0,89 tot 0,94), net als cafeïnevrije koffie (SHR: 0,94; 95%CI: 0,91 tot 0,98) en totale koffie inname (SHR: 0,94; 95%CI: 0,93 tot 0,95).
- De meta-analyse van Kim (2019) laat een inverse associatie zien tussen koffieconsumptie en sterfte ten gevolge van diabetes, waaruit de grootste risicovermindering naar voren kwam bij consumptie van 2,5 kopje per dag (RR: 0,70; 95%CI: 0,60 tot 0,81). Het relatieve risico op en sterfte ten gevolge van diabetes voor hoge versus lage inname van koffie was 0,76 (95%CI: 0,65 tot 0,90). Per extra kopje koffie per dag was de RR 0,91 (95%CI: 0,88 tot 0,95; I2 = 27,4; p = 0,25) [369].
- De umbrella-review van Bellou (2018) rapporteert een verband tussen koffie en het risico op diabetes type 2, op basis van de meta-analyse van Ding (2014)[685].De totale koffie-inname is geassocieerd met een lager risico op diabetes type 2 verlaagd (OR 0,7; 95%CI: 0,65 tot 0,75), waarschijnlijk door een vermindering van insulineresistentie en beter glucosemetabolisme. Het is onduidelijk of de associatie causaal is [204].
- De meta-analyse van Carlström (2018) laat zien dat het gepoolde relatieve risico (RR) 0,71 was voor de hoogste categorie van koffieconsumptie (5 kopjes/d) versus geen consumptie. Het risico op diabetes type 2 daalde met 6% voor elke toename van het aantal koppen per dag koffie. De resultaten waren vergelijkbaar voor de consumptie van cafeïnehoudende koffie (RR = 0,93; 95%CI: 0,90 tot 0,96) en de consumptie van cafeïnevrije koffie (RR = 0,94; 95%CI: 0,90 tot 0,98) [368].
- De umbrella review van Grosso (2017) laat zien dat cafeïne is geassocieerd met een lager risico op diabetes type 2 (RR: 0,71; 95%CI: 0,67 tot 0,76), op basis van de meta-analyse van Jiang (2014) [367, 686].
- De mendeliaanse randomisatiestudie van Kwok (2016) laat zien dat genetisch voorspelde koffieconsumptie niet geassocieerd was met diabetes type 2 (OR: 1,02; 95%CI: 0,76 tot 1,36) [370].
- De mendeliaanse randomisatiestudie van Nordestgaard (2015) laat zien dat een hoge koffie inname geassocieerd werd met een lager risico voor obesitas, metabool syndroom en diabetes type 2. De hazard ratio’s in vergelijking met geen koffie waren: 0,70; 95%CI: 0,54 tot 0,91 voor 0,1 tot 1 kopje per dag, 0,66 (0,51 tot 0,86) voor 1,1 tot 2 kopjes per dag, 0,72 (0,56 tot 0,93) met 2,1 tot 3 kopjes per dag 0,52 (0,38 tot 0,71) met 3,1 tot 4 kopjes per dag, 0,48 (0,35 tot 0,67) met 4,1 tot 5 kopjes per dag en 0,57 (0,42 tot 0,78) met meer dan 5 kopjes per dag. Er werd geen genetisch bewijs gevonden voor een causaal verband [371].
Koffie en de behandeling van diabetes
- De meta-analyse van Kondo (2019) laat zien dat het drinken van caffeinehoudende koffie geen effect op de nuchtere glucose (1,34 mg/dl; 95%CI: -0,52 tot 3,20 [0,1 mmol/mol; 95%CI: 0 tot 0,2]), Ook voor cafeïnevrije koffie werd geen verband gevonden (5,28 mg/dl; 95%CI: -5,34 tot 15,91 [0,3 mmol/mol; 95%CI: -0,3 tot 0,9]) [372].
- De systematische review van Dewar (2017) geeft aan dat cafeïne de bloedsuikerspiegel kan verlagen [373].
