Enkelvoudige en meervoudige koolhydraten (suikers)
Uitgangsvraag
Wat is het effect van enkelvoudige koolhydraten bij het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Beperk de inname van producten met vrije suikers, waarbij het gaat om door fabrikanten en consumenten toegevoegde suiker en de van nature aanwezige suiker in honing, siropen, vruchtensappen en vruchtenconcentraat (A)
- Vermijd de inname van suikerhoudende dranken. Vervang deze door water, thee of gefilterde koffie zonder suiker (A)
Toelichting
Suikers zijn mono- of disachariden, ofwel enkelvoudige koolhydraten. Fructose, galactose en glucose zijn monosachariden. Lactose, maltose en sucrose (of sacharose) zijn voorbeelden van disachariden. In de volksmond wordt met suiker vaak sucrose bedoeld. Sucrose bestaat uit de monosachariden glucose en fructose.
Enkelvoudige koolhydraten worden door de darm opgenomen waarna het lichaam ze kan gebruiken als energiebron. Producten die rijk zijn aan suiker bevatten vaak veel energie, maar meestal weinig of geen essentiële voedingsstoffen zoals micronutriënten.
De Wereldgezondheidsorganisatie raadt aan om de inname van vrije suikers te beperken, vanwege de relatie tussen de inname van vrije suiker en overgewicht en tandcariës. Hierbij gaat het om door fabrikanten en consumenten toegevoegde suiker en de van nature aanwezige suiker in honing, siropen, vruchtensappen en vruchtenconcentraat[29].
Meervoudige koolhydraten
Koolhydraten die uit meer dan twee sachariden bestaan noemen we meervoudige koolhydraten. Andere benamingen zijn oligosachariden (voor koolhydraten met drie tot negen sachariden) en polysachariden (voor koolhydraten met meer dan negen sachariden). Zetmeel is een polysacharide en wordt in de darm afgebroken tot losse glucosemoleculen.
Meervoudige koolhydraten kunnen in de dunne darm worden afgebroken tot monosachariden en vallen daarom onder verteerbare koolhydraten. Het lichaam kan deze stoffen opnemen en gebruiken als energiebron.
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Suiker en het risico op diabetes
Een verband tussen totale hoeveelheid suikers (monosachariden) in iemands voedingspatroon en risico op diabetes type 2 is moeilijk aan te geven. Zo kwam er uit een recente meta-analyse geen verschil in het risico op diabetes type 2 voor een hoge of lage fructose- of totale suikerinname, maar werd er voor sucrose wel een verschil gevonden[36]. Uit dezelfde meta-analyse komt ook naar voren dat mensen met een hoge inname van sucrose een lager risico op diabetes type 2 hebben dan mensen met een lage inname[36]. Van de tien cohortstudies die in de analyse werden meegenomen was er echter maar één die een significant verband liet zien. In die studie hadden alle deelnemers overgewicht. De onderzoekers gaven aan dat mensen met overgewicht geneigd zijn hun suikerinname te onderschatten, waardoor het verband mogelijk wordt verstoord[36].
Lichaamsgewicht
Het verband tussen hoge inname van suikerhoudende dranken en hoger risico op diabetes type 2 is duidelijker, hoewel lichaamsgewicht hier een belangrijke tussenliggende factor is. Er is een duidelijk verband tussen het gebruik van suikerhoudende dranken en een hoger lichaamsgewicht[37]. Uit verschillende meta-analyses komt daarnaast naar voren dat het risico op diabetes type 2 voor mensen die 1 tot 2 glazen suikerhoudende dranken per dag drinken ongeveer 20% hoger is dan voor mensen die minder dan 1 glas van deze dranken per maand drinken[37, 38]. Van suikerhoudende dranken is bekend dat ze slecht verzadigen, voornamelijk omdat ze snel worden geconsumeerd. Hierdoor eten mensen niet minder bij een volgende maaltijd nadat ze suikerhoudende dranken hebben gedronken, terwijl ze wel extra calorieën hebben binnengekregen[37, 39]. De totale energie-inname wordt op deze manier hoger, waardoor gewichtstoename kan ontstaan. Daarnaast hebben suikerhoudende dranken een hoger glykemische index en last, waarmee het risico op een gestoorde glucosehuishouding wordt vergroot[37].
Suiker en de behandeling van diabetes
Sucrose wordt snel opgenomen in het bloed en verhoogt daardoor de bloedglucosespiegel direct na consumptie[52]. De Amerikaanse Academy of Nutrition and Dietetics geeft aan dat er geen effect lijkt te zijn van het vervangen van sucrose door andere koolhydraten op HbA1c, insuline of HDL-cholesterol bij volwassenen met diabetes type 1 of 2[53]. Wel wordt sucrose in verband gebracht met wisselende effecten op totaal cholesterol, LDL-cholesterol en triglyceriden[54].
Vanwege de relatie tussen de inname van vrije suiker met overgewicht en tandcariës, wordt door de WHO aangeraden om de inname van vrije suikers te beperken[29]. Verschillende studies laten daarnaast zien dat het vervangen van suikerhoudende dranken door een caloriearme variant de energie-inname van mensen met diabetes kan verlagen[54]. In observationeel onderzoek wordt het gebruik van suikerhoudende dranken geassocieerd met een hoger risico op hart- en vaatziekten, waaronder coronaire hartziekten, beroertes en hartfalen[55].
