Uitgangsvraag
Wat is de rol van continue energierestrictie bij de behandeling van overgewicht of obesitas bij mensen met diabetes?
Aanbevelingen
- Adviseer bij nieuw ontdekte diabetes type 2 met overgewicht of obesitas energierestrictie aan, omdat bij deze groep de kans op adequate glucoseregulering nog aanwezig is (R).
- Adviseer bij overgewicht of obesitas en langer bestaande diabetes type 2 energierestrictie aan om gewicht ter verliezen (A).
- Adviseer bij overgewicht of obesitas en diabetes type 1 energierestrictie aan om gewicht te verliezen (C).
- Let er bij het gebruik van energiebeperking op dat de voeding voldoende micronutriënten, maar ook vezels en eiwit bevat (R).
- Gebruik een van de volgende voedingspatronen die geschikt zijn om in energiebeperkte vorm te gebruiken (R):
- Vetbeperkt voedingspatroon
- Koolhydraatbeperkt voedingspatroon
- Mediterraan voedingspatroon met beperking in de hoeveelheid vetten of koolhydraten
- Vegetarisch of veganistisch voedingspatroon met beperking in de hoeveelheid vetten of koolhydraten
- DASH-voedingspatroon met beperking in de hoeveelheid vetten of koolhydraten
Toelichting
Bij overgewicht of obesitas is het advies om minder calorieën te eten dan er worden verbruikt. Op deze manier ontstaat er een negatieve energiebalans en kan men gewicht verliezen. Er zijn verschillende manieren om de energie-inname te beperken en er is niet één manier aan te wijzen als beste.
Het is erg belangrijk dat een energiebeperkt voeding wel volwaardig is, om tekorten aan essentiële voedingsstoffen te voorkomen. Daarnaast moet het dieet praktisch haalbaar zijn en is het belangrijk om spiermassa te behouden door voldoende te bewegen [503].
Bewijs
Energierestrictie bij diabetes type 2
Een meta-analyse waarin verschillende manieren om gewicht te verliezen voor mensen met diabetes type 2 en overgewicht of obesitas worden vergeleken, laat zien dat continue energierestrictie in de vorm van caloriebeperkte diëten zorgen voor gewichtsverlies [502]. Na een interventie van een half jaar is het gewichtsverlies ongeveer 3,5%, en na 12 maanden is het gewichtsverlies ongeveer 2,5% [62]. De twee geïncludeerde RCTs die een energiebeperkt dieet voorschreven, lieten gemiddeld een daling in HBA1c, triglyceriden en cholesterolwaarden zien [502]. Ook de diabetesmedicatie, waaronder SU-derivaten en metformine kon in veel gevallen worden verminderd wanneer mensen gewicht verloren met het energiebeperkte dieet [504, 505].
Bij 10 tot 20% van de mensen met nieuw ontdekte diabetes type 2 met overgewicht of obesitas kan met alleen energierestrictie een adequate glucoseregulering worden bereikt [13].
Tijdstip van consumptie
Naast de hoeveelheid energie en de voedingsmiddelen in een energiebeperkt dieet, wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de rol van het tijdstip van consumptie. Er zijn aanwijzingen dat het aantal maaltijden en de verspreiding over de dag invloed hebben op de mate van gewichtsverlies en de glucoseregulering [506]. Bij mensen met diabetes is echter nog zeer weinig onderzoek gedaan. Een studie met mensen met diabetes type 2 liet zien dat het eten van twee grote maaltijden per dag voor 12 weken tot meer gewichtsverlies leidde dan het eten van zes kleinere maaltijden [506].
Energierestrictie bij diabetes type 1
Hoewel de prevalentie van overgewicht en obesitas ook bij mensen met diabetes type 1 stijgt, is er beperkt onderzoek gedaan naar strategieën om gewicht te verliezen bij deze groep. Er zijn geen aanwijzingen dat continue energie-restrictie bij mensen met diabetes type 1 en overgewicht of obesitas zou moeten worden afgeraden. Een RCT waarin een energiebeperkt mediterraan voedingspatroon werd vergeleken met een energie- en vetbeperkt voedingspatroon bij mensen met diabetes type 1 en metabool syndroom, vond voor beide diëten significant gewichtsverlies na drie en zes maanden [409].
Van bewijs naar aanbeveling
Het heeft de voorkeur een gezond voedingspatroon aan te houden, wat de basis vormt voor een permanente gezonde leefstijl. Verschillende voedingspatronen zijn hiervoor geschikt, zoals een voedingspatroon volgens de ‘richtlijnen goede voeding’, maar ook een vetbeperkt, koolhydraatbeperkt, mediterraan DASH of vegetarisch voedingspatroon kunnen energiebeperkt zijn en daarmee zorgen voor gewichtsverlies.
Achtergrondinformatie
Resultaten literatuur
- De meta-analyse van Franz (2015) vergelijkt verschillende gewichtsverlies-interventies bij mensen met diabetes type 2. Twee van de geïncludeerde studies gebruikten energierestrictie en zorgden gemiddeld voor 2,4 kg gewichtsverlies over 12 maanden (2,3%) [502].
- De RCT van Wolf (2004) liet zien dat het HbA1c van de mensen die een energiebeperkt dieet volgden na vier maanden 0,59% lager lag dan bij de groep mensen die de standaardzorg kreeg. Na twaalf maanden was het verschil 0.19% en niet meer significant. Wel was het medicatiegebruik significant afgenomen bij de dieetgroep en was de kwaliteit van leven juist verbeterd. Na 12 maanden waren de mensen op het dieet 3,0 kg afgevallen (95%CI: -5,4 tot 0,6 kg) [504].
- De RCT van Li (2005) vergeleek maaltijdvervangers met een energiebeperkt dieet op basis van de ADA-richtlijnen. In de energiebeperkte groep verloren de mensen 2,25±0,72% van hun lichaamsgewicht, tegenover 4,57±0,81% in de groep op maaltijdvervangers (p<0,05). In beide groepen daalde de nuchtere bloedglucosespiegel en het HbA1c, maar de maaltijdvervangers lieten grotere dalingen zien [505].
- De RCT van Kahleova (2014) laat zien dat het eten van ontbijt en lunch effectiever is dan het eten van zes kleine maaltijden in een energiebeperkt dieet voor mensen met diabetes type 2. De groep met twee maaltijden verloor gemiddeld 3,7 kg (95%CI: -4,1 tot -3,4 kg) tegenover 2,3 kg (95%CI: -2,7 tot 2,0) in de groep met zes maaltijden. Ook de nuchtere bloedglucose was meer gedaald in de groep die twee maaltijden per dag kreeg [506].
