Uitgangsvraag
Wat is het effect van vitamine B12 (cobalamine) op het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Screening op vitamine B12-deficiëntie bij metforminegebruikers kan (vooralsnog) niet worden aanbevolen. Een te lage status bij metforminegebruikers kan worden gecorrigeerd met suppletie, afhankelijk van de ernst van het tekort (R).
- Mensen met een volledig plantaardig voedingspatroon wordt aangeraden om extra vitamine B12 te slikken (R)
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Vitamine B12 en het risico op diabetes type 2
Vitamine B12 of cobalamine speelt een rol bij het transporteren van zuurstof in het lichaam, en is belangrijk voor een goede werking van het zenuwstelsel. Het is bekend dat mensen met diabetes die metformine gebruiken een hoger risico hebben op een lagere vitamine B12-status [196, 197]. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) stelt dat screening op vitamine B12-deficiëntie bij metforminegebruikers (vooralsnog) niet kan worden aanbevolen [13].
Er bestaan te veel onduidelijkheden en vragen over screening op vitamine B12-deficiëntie bij metforminegebruikers. Het is niet duidelijk bij welke waarde suppletie nodig zou zijn. Een lage serumspiegel van vitamine B12 betekent daarnaast niet altijd dat er ook een tekort in de weefsels is. Het is onduidelijk hoe frequent de vitamine B12-spiegel gemeten moet worden en hoelang eventuele suppletie voortgezet zou moeten worden. Er is bovendien geen bewijs dat screenen op vitamine B12-deficiëntie bij metforminegebruikers leidt tot gezondheidswinst, noch dat het kosteneffectief is [13].
Vitamine B12 tekort
Bij het vermoeden van een vitamine B12-tekort, kan de huisarts de B12-status laten bepalen. In eerste instantie wordt het totaal vitamine B12-gehalte of het actief vitamine B12-gehalte bepaald. Bij de interpretatie van de vitamine-B12-bepaling kan als grenswaarde voor een verlaagde vitamine-B12-spiegel 150 pmol/l worden aangehouden en 20 pmol/l voor actief vitamine B12. Bij een laag normale waarde van het totaal vitamine B12-gehalte (150-250 pmol/l) of het actief vitamine B12-gehalte (20-35 pmol/l) wordt bepaling aanbevolen van het methylmalonzuurgehalte [198].
De afkapwaarden voor het methylmalonzuurgehalte zijn afhankelijk van het laboratorium en de gebruikte methode [198]. Een te lage vitamine B12-status kan worden gecorrigeerd met suppletie, afhankelijk van de ernst van het tekort [199].
Vitamine B12 en de behandeling van diabetes
Er lijkt geen effect te zijn van vitamine B12 suppletie op neuropathie of de nierfunctie van mensen met diabetes. Mensen met perifere neuropathie hebben wel vaak een lagere vitamine B12-status dan mensen met diabetes zonder neuropathie [195]. Het is echter onduidelijk of de symptomen kunnen worden verbeterd met het suppleren van vitamine B12 [200]. Een Cochrane review uit 2015 vond geen effect van vitamine B12-suppletie op de nierfunctie van mensen met diabetes [194].
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2018 | De gemiddelde behoefte is 2,0 μg/dag, de aanbevolen hoeveelheid voor mannen en vrouwen boven de 14 jaar is 2,8 μg/dag. Veganisten wordt aangeraden een vitamine B12-supplement te slikken of producten te gebruiken met toegevoegd vitamine B12. |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
De relatie tussen vitamine B12 spiegel bij mensen met diabetes die langdurig metformine gebruiken en het optreden van klinische verschijnselen is niet duidelijk. Screening van de vitamine B12 spiegel bij alle mensen met diabetes die metformine gebruiken is op dit moment niet aan te raden. In bepaalde situaties is het aan te raden het serum B12 gehalte en het methylmalaonzuurgehalte te bepalen. |
| Nederlands Huisartsengenootschap 2018 | Er is geen bewijs dat screenen op vitamine-B12-deficiëntie bij metforminegebruikers leidt tot gezondheidswinst, noch dat het kosteneffectief is. |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
Het gebruik van metformine wordt geassocieerd met een vitamine B12-tekort. Een recente systematische review beveelt aan om jaarlijkse bloedtesten van vitamine B12-waarden te overwegen bij mensen die metformine gebruiken, vooral bij mensen met bloedarmoede of perifere neuropathie. Deze studie wees uit dat zelfs in afwezigheid van bloedarmoede een B12-tekort voorkwam. De exacte oorzaak van B12-deficiëntie bij mensen die metformine gebruiken, is niet bekend. Sommige onderzoeken wijzen op malabsorptie die kan worden veroorzaakt door metformine, terwijl andere onderzoeken wijzen op verbeteringen in de B12-status met calciumsuppletie. De standaardbehandeling is B12-injecties, maar nieuw onderzoek suggereert dat een hoge dosis orale suppletie even effectief kan zijn. Meer onderzoek is nodig op dit gebied. |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
Routinematig gebruik van vitamine- en mineralensupplementen wordt in het algemeen niet aanbevolen. |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
- |
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
- |
Resultaten literatuur
Vitamine B12 en het risico op diabetes type 2
- Geen onderzoeken gevonden
Vitamine B12 en de behandeling van diabetes
- De meta-analyse van Jiang (2018) toont dat vitamine B12 in combinatie met prostraglandine grotere verbeteringen in zenuwgeleding laat zien dan alleen prostraglandine (MD: 6,29; 95%CI: 4,63 tot 7,94; P < 0,00001; I2 = 90%)[200].
- De meta-analyse van Wang (2017) beschrijft dat mensen met diabetes en perifere neuropathie vaak een lagere B12-status hebben dan patiënten zonder neuropathie (gewogen MD: -70,86 pmol/l; 95%CI: -101,55 tot -40,17)[195].
- De meta-analyse van Chapman (2016) laat zien dat er een hoger risico is op een vitamine B12-tekort bij mensen die langer dan 3 jaar metformine gebruiken (OR: 2,39; 95%CI: 1,46 tot 3,91). De serumconcentratie vitamine B12 is gemiddeld 57 pmol/L lager bij mensen die zes weken tot drie maanden metformine gebruiken dan bij mensen die geen metformine gebruiken (gewogen MD: -57,14 pmol/l; 95%CI: -79,89 tot -35,48; I²=72%)[196].
- De meta-analyse van Niafar (2015) laat zien dat de vitamine B12 spiegels bij mensen die metformine gebruiken lager liggen dan bij mensen die geen metformine gebruiken (MD: -65,8 pmol/l; 95%CI: -78,1 tot -53,6; I2=98%). De prevalentie van een B12-deficiëntie is ook hoger bij metforminegebruikers (OR: 2,45; 95%CI: 1,74 tot 3,44; P<0,0001)[197].
- De RCT van Parry-Strong (2016) laat zien dat lage vitamine B12 spiegels bij mensen die metformine gebruiken, kunnen worden gecorrigeerd met injecties of sublinguale supplementen[199].
- In de systematische Cochrane review van Raval (2015) komt naar voren dat er geen effect is van B-vitamines op de nierfunctie bij mensen met diabetische nierproblemen[194].
