We eten en drinken gemiddeld in Nederland 3,1 kg aan voedingsmiddelen per persoon per dag. Tweederde daarvan bestaat uit dranken, vooral niet-alcoholische dranken. Brood, granen, rijst en pasta, zuivel en zuivelvervangers en vetten en oliën zijn producten die bijna dagelijks worden gegeten of gedronken (RIVM, 2024).
Welke voedingsmiddelen passen in een gezond voedingspatroon? En welke rol spelen bepaalde voedingsmiddelen in het risico op diabetes of in de behandeling van diabetes? Per voedingsmiddel wordt dit nader toegelicht en met bewijs onderbouwd.
Aardappelen
Uitgangsvraag
Wat is het effect van aardappelen bij het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Aardappelen bevatten koolhydraten en hebben daarom een effect op de bloedglucosespiegel.
- Het eten van groenten met een lage glykemische index bij de aardappelen houdt de bloedglucosespiegel mogelijk stabieler na de maaltijd (C).
- Gefrituurde aardappelen zijn geassocieerd met een hoger risico op diabetes type 2. De aardappelen zuigen veel vet op. In plaats van gefrituurde aardappelen kunnen beter gekookte aardappelen worden gegeten (B).
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Aardappelen en het risico op diabetes
Verschillende reviews beschrijven het verband tussen de aardappel en het risico op diabetes [278, 279]. Sommige studies vinden een verhoogd risico bij aardappeleters [278], maar het merendeel van de studies vond geen of een omgekeerd verband [279].
Het verhoogde risico komt in ieder geval naar voren in studies die onderscheid maken in gefrituurde en gekookte aardappelproducten. Zo laat een meta-analyse van observationele studies zien dat iedere 150 gram gefrituurde aardappelproducten per dag geassocieerd is met een 66% hoger risico op diabetes type 2 [280]. Daarnaast verhoogt deze hoeveelheid het risico op een hoge bloeddruk met 37% [280].
Aardappelen en de behandeling van diabetes
De aardappel maakt deel uit van het Nederlandse voedingspatroon en bevat veel vitamines en mineralen, maar ook veel koolhydraten. Een gekookte aardappel bevat gemiddeld 17 gram koolhydraten per 100 gram [276]. Aardappelen kunnen de bloedglucosespiegel snel doen stijgen. De glykemische index (GI) varieert echter per aardappelras en het effect van de bereiding is groot [277]. Vanwege de redelijk hoge GI, kunnen aardappelen beter worden gecombineerd met producten met een lagere GI, zoals groenten. Dit kan ervoor zorgen dat de bloedglucosespiegel minder snel stijgt.
Zoete aardappel
Een gekookte zoete aardappel bevat vaak iets meer koolhydraten dan een gewone aardappel, zo’n 20 gram per 100 gram [276]. De GI van de zoete aardappel ligt wel iets lager, maar alleen als de aardappel gekookt wordt. Er zijn geen studies bekend die het effect van een zoete aardappel vergelijken met dat van de gewone aardappel. Het is daarom onbekend of een zoete aardappel beter in het eetpatroon van mensen met diabetes past dan de gewone aardappel.
Van bewijs naar aanbeveling
Aardappelen bevatten koolhydraten en hebben daarom een effect op de bloedglucosespiegel, maar horen wel bij een Nederlands voedingspatroon. Het vermijden van aardappelen is niet nodig, maar het eten van groenten met een lage GI bij de aardappelen houdt de bloedglucosespiegel mogelijk stabieler na de maaltijd.
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2015 | De commissie concludeert dat er te weinig onderzoek is om een uitspraak te doen over het verband tussen het gebruik van aardappelen en het risico op coronaire hartziekten en diabetes mellitus type 2 |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
- |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
- |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
- |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
- |
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
- |
Resultaten literatuur
Aardappelen en het risico op diabetes
- De umbrella-review van Neuenschwander (2019) rapporteert een verband tussen aardappelconsumptie en het risico op diabetes type 2, op basis van de meta-analyse van Schwingshackl (2019)[280]. Iedere 150 gram aardappelen per dag is geassocieerd met 18% hoger risico op diabetes (SHR: 1,18; 95%CI: 1,10 tot 1,27, lage kwaliteit bewijs). De groep van gekookte, gebakken en gepureerde aardappelen geeft een iets lager risico aan (SHR: 1,09; 95%CI: 1,01 tot 1,18, lage kwaliteit bewijs) per 150 gram per dag)[24].
- De meta-analyse van Schwingshackl (2019) geeft ook nog informatie over het verband tussen aardappelconsumptie en sterfte. Aan dat totale aardappelconsumptie geen associatie geeft met sterfte door alle oorzaken, coronaire hartziekten, beroertes en darmkanker. Een dagelijkse portie gekookte, gebakken of gepureerde aardappelen was ook niet geassocieerd met hypertensie, maar dus wel met het risico op diabetes type 2 (RR: 1.09; 95%CI: 1,01 tot 1,18). Voor iedere dagelijkse consumptie van friet werd een positieve associatie gevonden met diabetes type 2 (RR: 1.66; 95%CI: 1,43 tot 1,94) en hypertensie (RR: 1,37; 95%CI: 1,15 tot 1,63 [280].
- De review van Robertson (2018) laat zien dat het consumeren van aardappelen vaker dan 1 keer per week is geassocieerd met het risico op diabetes type (HR: 1,04; 95%CI: 1,01 tot 1,08) en dat de associatie groter is voor het eten van friet (HR: 1,19; 95%CI: 1,13 tot 1,25) [277].
- De systematische review van Borch (2016) geeft aan dat de meeste studies geen verband tussen aardappelen en diabetes type 2 vinden. Friet van aardappelen gaf wel een positieve associatie met diabetes risico [279].
- De systematische review van Al-Khundairy (2013) laat zien dat het consumeren van aardappelen vaker dan 1 keer per week is geassocieerd met het risico op diabetes type 2 bij mensen die uit het Midden-Oosten komen (OR: 1,38; CI: 1,14 tot 1,67; p < 0,001) [278].
Aardappelen en de behandeling van diabetes
- Geen onderzoeken gevonden
