Uitgangsvraag
Wat is het effect van een DASH-voedingspatroon voor het risico op en de behandeling van diabetes?
Aanbevelingen
- Door de algemene gezondheidsvoordelen kan het DASH-voedingspatroon een goede optie zijn voor mensen met diabetes type 1 of 2 die hun voedingspatroon willen verbeteren (R).
- Wanneer iemand met diabetes een DASH-voeding wil aanhouden, bespreek dan goed de voor- en nadelen, samen met andere opties om het voedingspatroon aan te passen (R).
- Het aanhouden van een DASH-voedingspatroon in energiebeperkte vorm is een van de strategieën om gewicht te verliezen, maar biedt geen extra voordeel ten opzichte van een ander voedingspatroon met gelijke energiebeperking (C).
- Verwijs door naar de diëtist voor adequate begeleiding bij een DASH-voedingspatroon (R).
Toelichting
Een voedingspatroon volgens de Dietary Approach to Stop Hypertension (DASH) benadrukt het gebruik van groenten, fruit en magere zuivelproducten, en bevat veel volkoren granen, vezels, gevogelte, vis en noten. DASH bevat kleinere hoeveelheden natrium, rood en bewerkt vlees, snoep, suikerhoudende dranken, totaal en verzadigd vet en cholesterol en grotere hoeveelheden kalium, calcium, magnesium, voedingsvezels en eiwitten dan een gemiddelde Nederlandse voeding.
Een DASH-voedingspatroon komt goed overeen met de Richtlijnen goede voeding. In het algemeen is er een verband tussen het volgen van een DASH-voeding en een lager risico op hart- en vaatziekten [432].
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
DASH-voedingspatroon en het risico op diabetes type 2
Verschillende meta-analyses van observationele studies laten zien dat mensen die zich houden aan een voedingspatroon dat veel overeenkomt met een DASH-voedingspatroon, een lager risico hebben op het krijgen van diabetes type 2 [288, 433-435]. Het verband met nuchtere glucose of insulinegevoeligheid (HOMA-IR) is echter niet eenduidig [436].
DASH-voedingspatroon en de behandeling van diabetes type 2
Ook naar de effecten van DASH-voeding bij mensen met diabetes type 2 is beperkt onderzoek gedaan. Een recente review geeft aan dat een DASH-voedingspatroon bij mensen met diabetes type 2 voor een daling in HbA1c kan zorgen [435]. Een RCT waarin een groot deel van de mensen diabetes type 2 had, liet gunstige effecten zien op HbA1c, cholesterolparameters en bloeddruk [441]. Een recentere RCT waarbij mensen het DASH-voedingspatroon aanhielden en veel gingen wandelen, liet ook een daling in bloeddruk zien bij mensen met diabetes type 2 [259].
DASH-voedingspatroon en de behandeling van diabetes type 1
Er zijn geen meta-analyses beschikbaar naar het effect van een DASH-voedingspatroon bij mensen met diabetes type 1. Cohortstudies van vóór 2015 geven een associatie tussen het volgen van een DASH-voedingspatroon en gunstiger cardiovasculair risicoprofiel [437]. Daarnaast is een DASH-voedingspatroon geassocieerd met een lager HbA1c bij jongeren met diabetes type 1 [437, 438].. Een recentere cohortstudie vond geen verband tussen de DASH-index en inflammatoire markers [439].. Een RCT liet zien dat een DASH-voedingspatroon kan zorgen voor een lagere nuchter bloedglucose en minder tijd in hyperglykemie bij jongeren met diabetes type 1 [440].
Van bewijs naar aanbeveling
Een voedingspatroon volgens DASH komt overeen met de Richtlijnen’ goede voeding en is daarmee in het algemeen gezond door de ruime hoeveelheid voedingsvezels, de verhouding tussen verzadigde vetten en onverzadigde vetten, de hoeveelheid groente en fruit, noten en peulvruchten en de lage zoutinname.
Uit meta-analyses van observationele studies blijkt een duidelijke associaties tussen het DASH-voedingspatroon en een lager risico op diabetes type 2. Er is veel minder onderzoek gedaan naar dit voedingspatroon bij mensen met diabetes. Er worden geen nadelige effecten gerapporteerd. In het algemeen kan een DASH-voedingspatroon leiden tot gewichtsverlies en verbeteringen in cardiovasculair risicoprofiel.
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2015 | Het gebruik van een DASH-voedingspatroon met veel groente en fruit al dan niet in combinatie met magere zuivelproducten en minder zout verlaagt de systolische bloeddruk met ongeveer 6 mmHg en de diastolische met ongeveer 3 mmHg ten opzichte van een Amerikaans voedingspatroon. De bewijskracht hiervoor is groot. |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
Uit een systematisch overzichtsartikel van gerandomiseerde studies blijkt dat het DASH voedingspatroon onafhankelijk van gewichtsverlies een positief effect heeft op insulinegevoeligheid. |
| Nederland Voedingscentrum 2018 | Onderzoek laat zien dat het DASH-voedingspatroon het risico op een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, beroerte en diabetes type 2 wellicht verkleint. |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
En DASH-voeding verlaat het risico op diabetes, veroorzaakt gewichtsverlies en verlaagt de bloeddruk. |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
Een DASH-voeding verbetert glykemische controle, bloeddruk, en LDL-cholesterol en vermindert het risico op hart- en vaatincidenten. |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
- |
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
Een DASH-voeding zou het risico op diabetes type 2 kunnen verlagen. |
Resultaten literatuur
DASH-voeding en het risico op diabetes type 2
- De umbrella-review van meta-analyses van Chiavaroli (2019) geeft aan dat het DASH-dieet is geassocieerd met een lager risico op diabetes type 2 (RR 0,82; 95%CI: 0,74 tot 0,92) [435].
- De meta-analyse van Schwingshackl (2018) vond ook een lager risico op diabetes type 2 bij mensen die een hoge DASH-index score hadden in vergelijking met mensen die een lage DASH-index score hadden (RR 0,82; 95%CI: 0,78 tot 0,85; I2=72%) [433].
- De meta-analyse van Jannasch (2017) vond een lager risico op diabetes type 2 bij mensen die een DASH-voeding volgden (RR = 0,82 (95%CI: 0,74–0,92), I²=62%) [288].
- De meta-analyse van Esposito (2014) vond een associatie tussen het aanhouden van een DASH-voeding en lagere incidentie van diabetes type 2 (RR 0,73 (95%CI: 0,65 tot 0,83, I² = 0 %)op basis van prospectieve cohortstudies [434].
- De meta-analyse van Shirani (2013) geeft geen significant verband aan tussen het volgen van een DASH-voeding en insulineresistentie bij mensen met een hoog risico op diabetes type 2 (HOMA-IR, MD −0,05; 95%CI: −0,15 tot 0,05; P = 0,30). Ook voor nuchtere glucose werd geen verband gevonden (MD −0,26 mmol/l; 95%CI, −0,56 tot 0,05; P = 0,1) [436].
DASH-voeding en de behandeling van diabetes type 2
- De umbrella-review van meta-analyses van Chiavaroli (2019) rapporteert een daling in HbA1c bij mensen met diabetes type 2 en mensen met zwangerschapsdiabetes die een DASH-voeding volgden (MD = −0,53%; 95%CI: −0,62 tot −0,43 [-6 mmol/mol; 95%CI: -7 tot -5]) [435].
- Uit de meta-analyse van Salehi-Abargouei (2013) van prospectieve observationele studies komt naar voren dat een DASH-achtig voedingspatroon het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk kan verminderen bij mensen zonder diabetes (RR = 0,80; 95%CI, 0,74-0,86; P <0,001). Ook het risico op coronaire hartziekten (RR = 0,79; 95%CI, 0,71-0,88; P <0,001), beroerte (RR = 0,81, 95%CI, 0,72-0,92; P <0,001) en hartfalen (RR = 0,71, 95%CI, 0,58-0,88; P <0,001) is lager [432].
- De RCT van Paula (2015) geeft aan dat het DASH-dieet in combinatie met wandelen bij mensen met diabetes type 2 gunstige effecten laat zien op de systolische bloeddruk (−6,3 in controlegroep vs. -17,6 mmHg in interventiegroep; p=0,021). Ook de diastolische bloeddruk daalde meer in de interventietroep (-0,9 vs. -3,9 mmHg; p=0,13) [259].
De RCT van Azadbakht (2011) concludeert dat het lichaamsgewicht significant daalt wanneer mensen met diabetes type 2 voor acht weken een DASH-dieet volgen (-5,0±0,9 kg in de interventiegroep vs. -2,0±0,3 kg in de controlegroep; p=0,006). Ook HbA1c daalde significant meer in de interventietroep (-1,7±0,1% [19 ± 1 mmol/mol] vs. -0,5±0,02% [5 ± 0 mmol/mol]; p=0,04), evenals bloeddruk, nuchtere glucose, en LDL-cholesterol. Het HDL-cholesterol was hoger na de interventie [441].
DASH-voeding en de behandeling van diabetes type 1
- De cohortstudie van Liese (2018) vond geen associatie tussen een DASH-voeding en inflammatoire markers bij jongeren met diabetes type 1 [439].
De RCT van Peairs (2017) laat zien dat een DASH-dieet kan zorgen voor een lagere gemiddelde bloedglucosespiegel (CGM) bij jongeren met diabetes type 1 (144,1 vs. 168,9 mg/dl [6,3 vs. 9,4 mmol/l], p=0,072). Ook brachten ze meer tijd door in een lagere range in vergelijking met gebruikelijke voeding (4,4 ± 4,8% versus 11,6 ± 8,9%, p = 0,065), en minder tijd in hoge range met een aangepast DASH-voeding met iets minder koolhydraten (39,3 ± 25,5% versus 54,1 ± 19,4%, p = 0,07) [440]. - De SEARCH-cohortstudie van Barnes (2013) vond een associatie tussen een hogere DASH-index en een lager HbA1c bij jongeren met diabetes type 1 (β (%) = -0,20, P-=0,0063). Bij jongeren met diabetes type 2 werd een associatie gevonden met systolische bloeddruk (β (mmHg) = - 2,02, P= 0,0406) [438].
- Een eerder artikel over de SEARCH-studie van Liese (2011) vond een associatie tussen de DASH-index en LDL-cholesterol, LDL: HDL ratio, en HbA1c bij jongeren met diabetes type 1. Een hoge DASH-index was geassocieerd met een 0,07 lager LDL: HDL-cholesterol verhouding en 0,2% lager HbA1c [2,0 mmol/mol] in vergelijking met een lage DASH-index [437].
