Aanbevelingen
- Bij ernstige nierfunctiestoornissen waarbij sprake is van hyperkaliëmie, moet vaak ook het kalium in de voeding beperkt worden. Daarom zijn dieetzout, mineralenzout en natriumarme dieetproducten in dat geval geen geschikt alternatief.
- Ook bij het gebruik van RAAS-remmers en kaliumsparende diuretica is het aan te raden voorzichtig te zijn met het gebruik van kaliumzout (R)
Toelichting
Kalium is als mineraal betrokken bij het regelen van de vochtbalans en bloeddruk. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid kalium voor de algemene bevolking is 3,5 gram. Kalium staat erom bekend een bloeddrukverlagend effect te hebben, omdat kalium het bloeddruk-verhogende effect van natrium tegenwerkt. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat voldoende kalium het risico op beroertes kan verminderen [44].
Bewijs - risico op en behandeling van diabetes
Kalium en het risico op diabetes
Het verband tussen de hoeveelheid kalium in het bloed en het risico op diabetes type 2 is niet goed onderzocht. Een grote cohortstudie geeft aan dat mensen met lage serumwaarden voor kalium (<4,0 millimol/l) een hoger risico hebben op diabetes type 2 dan mensen met hogere serumwaarden [241]. Sommige onderzoeken geven ook aan dat voldoende kaliuminname geassocieerd is met lager nuchtere glucose, betere insulinegevoeligheid en minder retinopathie, maar er is weinig onderzoek gedaan naar het effect van kalium bij mensen met diabetes [172]. Een RCT geeft aan dat suppletie met kalium de nuchtere glucose van mensen met prediabetes kan verbeteren, maar er werd geen effect op insulinegevoeligheid of HbA1c gevonden [242].
Kalium en de behandeling van diabetes
Kalium gaat het bloeddruk verhogende effect van natrium tegen, maar er is weinig onderzoek gedaan naar het effect van kalium bij mensen met diabetes. Een voorbeeld van een voedingspatroon dat veel kalium en calcium bevat, maar weinig natrium is het DASH-dieet. Meer informatie over dit dieet bij mensen met diabetes is te vinden onder DASH.
Bij gezonde personen is de kans op een te hoog kaliumniveau erg klein, omdat de nieren het overschot uitscheiden. Als de nieren niet goed meer werken, zoals bijvoorbeeld bij ernstige diabetische nefropathie, kan er ophoping van kalium ontstaan wanneer iemand te veel kalium binnenkrijgt (hyperkaliëmie) [29].
Hyperkaliëmie bij mensen met diabetes wordt meestal veroorzaakt door het gebruik van RAAS-remmers. De medicatie dient dan aangepast te worden. Hyperkaliëmie op basis van diabetische nefropathie komt voor in het predialyse stadium. De nieuwe richtlijn chronische nierschade (2018) geeft meer informatie over hyperkaliëmie en is te vinden op de website van de richtlijnendatabase.
Achtergrondinformatie
Adviezen uit andere richtlijnen
| Nederland Gezondheidsraad 2018 | Voor mannen en vrouwen ligt de adequate inname op 3,5 g/dag. |
| Nederlandse Diabetes Federatie 2015 |
Bij ernstige nierfunctiestoornissen waarbij sprake is van hyperkaliëmie, moet vaak ook het kalium in de voeding beperkt worden. Daarom zijn dieetzout, mineralenzout en natriumarme dieetproducten in dat geval geen geschikt alternatief. Ook bij het gebruik van RAAS-remmers en kaliumsparende diuretica is het aan te raden voorzichtig te zijn met het gebruik van kaliumzout. |
| Verenigde Staten American Diabetes Association 2017 |
Een te lage of te hoge inname van kalium kan leiden tot nadelige gevolgen, zoals hartritmestoornissen en plotselinge dood. Kaliumbeperking moet worden overwogen als de serumkaliumspiegels boven het normale bereik liggen. Er is geen bewijsbasis voor beperkingen of verhogingen van kalium in Diabetische nierziekten. |
| Canada Diabetes Canada 2018 |
Routinematig gebruik van vitamine- en mineralensupplementen wordt in het algemeen niet aanbevolen. |
| Verenigd Koninkrijk Diabetes UK 2018 |
|
| Australië Diabetes Association of Australia 2018 |
Resultaten literatuur
Kalium en het risico op diabetes type 2
- De cohortstudie van Chatterjee (2016) geeft aan dat mensen met lage serumwaarden voor kalium (<4,0mmol/l) een hoger nuchter glucose hebben dan mensen met serumwaarden hoger dan 4,5mmol/l (MD 1,3mg/dl; 95%CI: 0,2 tot 2,4; [0,1 mmol/mol; 95%CI: 0 tot 0,1]; p=0,03). Het risico op diabetes type 2 was ook lager in de groep met hogere kaliumstatus (HR: 1,23; 95%CI: 1,04 tot 1,47; p=0,02)[241].
Kalium en de behandeling van diabetes
- De systematische review van Dow (2018) omschrijft dat er een verband is tussen gezonde serumwaarden van kalium en lagere nuchtere glucose, betere insulinegevoeligheid en minder retinopathie[172].
- De umbrella-review van Micha (2017) laat zien dat kalium inname gelinkt is aan een lager risico op beroertes (RR: 0,87 per 1.000 mg/d)[44].
- De RCT van Chatterjee (2017) geeft aan dat suppletie met 40mEq kalium per dag de nuchtere glucose van mensen met prediabetes verbetert (-1,1±8,4 mg/dl [-0,1±0,5mmol/l] in de interventiegroep en een stijging van 6,1±7,6 mg/dl [0,3±0,4 mmol/l] in de placebogroep, p=0,03). De resultaten van een OGTT waren niet anders en ook het HbA1c was niet veranderd[242].
